ศูนย์วิชาการ แฮปปี้โฮม

รวบรวมและเผยแพร่ ข้อมูลความรู้ทางวิชาการ ที่เกี่ยวข้องในการพัฒนาเด็กและวัยรุ่น
รวมถึงการรับจัดฝึกอบรม สัมมนา กิจกรรมวิชาการ นิทรรศการเผยแพร่ความรู้
เพื่อเป็นการเรียนรู้ร่วมกันระหว่าง ผู้ปกครอง นักวิชาการ และประชาชนทั่วไปที่สนใจ

H   A   P   P   Y       H   O   M   E       A   C   A   D   E   M   Y

 

 

นพ.ทวีศักดิ์ สิริรัตน์เรขา จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น

 

บทนำ

สมาธิสั้น (Attention Deficit/ Hyperactivity Disorder - ADHD) เป็นโรคทางจิตเวชที่พบได้บ่อยในเด็กและวัยรุ่น โดยมีลักษณะอาการสำคัญ คือ ขาดสมาธิ ความซุกซนเกินวัย และพฤติกรรมหุนหันพลันแล่น อาการเหล่านี้ส่งผลกระทบต่อการเรียน การทำงาน และการเข้าสังคม

ดังนั้น การพยากรณ์โรค (prognosis) จึงมีความสำคัญในการวางแผนการรักษาและจัดการระยะยาว ช่วยบ่งบอกถึงแนวโน้มในการพัฒนาของอาการตั้งแต่วัยเด็กจนถึงวัยผู้ใหญ่ รวมถึงปัจจัยที่มีผลต่อผลลัพธ์ของโรค

 

การพยากรณ์โรค (Prognosis)

การพยากรณ์โรคสมาธิสั้นขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น ลักษณะอาการ อายุ เพศ สถานะทางสังคม ปัจจัยทางพันธุกรรม และสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ยังขึ้นอยู่กับการรักษาที่ได้รับ และการสนับสนุนจากครอบครัวและโรงเรียน

 

1. ลักษณะอาการ

ลักษณะอาการทางคลินิก ระดับความรุนแรงของอาการ และอายุที่เริ่มแสดงอาการ ล้วนส่งผลต่อการพยากรณ์โรค จากผลการวิจัยพบว่า เด็กที่เริ่มมีอาการตั้งแต่ในช่วงวัยเด็กเล็กมักมีความเสี่ยงสูงกว่าที่จะเกิดปัญหาในระยะยาว และมีแนวโน้มที่จะประสบปัญหาทางสังคม การเรียนรู้ และการทำงานมากกว่ากลุ่มคนทั่วไปเมื่อเข้าสู่วัยผู้ใหญ่

ผู้ที่มีอาการสมาธิสั้นและอยู่ไม่นิ่งมาก อย่างต่อเนื่องตั้งแต่วัยเด็กเล็กโดยที่อาการไม่ทุเลาลง จะมีความก้าวร้าวและอยู่ไม่นิ่งที่โรงเรียน และมีอารมณ์แปรปรวน (emotion dysregulation) ที่บ้าน สูงกว่าผู้ที่มีอาการน้อย และผู้ที่มีอาการทุเลาลง และเมื่อเข้าสู่วัยผู้ใหญ่จะมีพฤติกรรมต่อต้านสังคม (antisocial) มากกว่าผู้ที่มีอาการเล็กน้อยอย่างมีนัยสำคัญ โดยมีอัตราการถูกจับกุม ถูกออกจากโรงเรียนกลางคัน และว่างงานสูงกว่า

 

2. อายุและการพัฒนา

ผลการวิจัยระบุว่า เด็กที่เป็นโรคสมาธิสั้นมักจะแสดงอาการลดลงเมื่อเข้าสู่วัยผู้ใหญ่ แต่ประมาณร้อยละ 30-60 จะยังคงมีอาการที่ส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวัน ซึ่งอาจนำไปสู่ปัญหาทางอารมณ์และพฤติกรรมในวัยผู้ใหญ่ เช่น ภาวะซึมเศร้า และความวิตกกังวล

 

3. ปัจจัยทางพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อม

งานวิจัยพบว่าความผิดปกติของสารสื่อประสาท โดยเฉพาะโดปามีน (dopamine) มีความเกี่ยวข้องกับการเกิดสมาธิสั้น รวมถึงการถ่ายทอดทางพันธุกรรม

นอกจากนี้ปัจจัยสิ่งแวดล้อม เช่น การสัมผัสสารพิษ การคลอดก่อนกำหนด และการเลี้ยงดูที่ไม่เหมาะสม ก็มีบทบาทสำคัญต่อการเกิดโรคและการพยากรณ์โรค

 

4. การรักษาที่ได้รับ

การใช้ยารักษาในกลุ่มกระตุ้นระบบประสาทส่วนกลาง (stimulants) เช่น เมทิลเฟนิเดต (methylphenidate) และพฤติกรรมบำบัด (behavioral therapy) เป็นวิธีการรักษาหลักที่ได้รับการยอมรับ การรักษาที่เหมาะสมและต่อเนื่องช่วยให้ผู้ป่วยสามารถจัดการกับอาการของโรคได้ดีขึ้น และส่งผลต่อการพยากรณ์โรคในทางที่ดี การวินิจฉัยได้เร็ว และเริ่มรักษาตั้งแต่อายุน้อย ช่วยลดความรุนแรงของอาการในวัยผู้ใหญ่

ยารักษาสมาธิสั้นช่วยเพิ่มความสามารถในการจดจ่อและลดอาการหุนหันพลันแล่น ผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาด้วยยามีโอกาสที่จะมีพยากรณ์โรคที่ดีขึ้น โดยเฉพาะในด้านการเรียนและการเข้าสังคม

พฤติกรรมบำบัดโดยมุ่งเน้นไปที่การฝึกฝนการควบคุมอารมณ์ การปรับตัวในสังคม และการพัฒนาเทคนิคการจัดการเวลา มีผลสำคัญต่อการลดอาการของสมาธิสั้นในระยะยาว

เด็กที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นสมาธิสั้นและไม่ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสมมักประสบปัญหาทางสังคม เช่น การถูกปฏิเสธจากกลุ่มเพื่อน การมีผลการเรียนต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน และอาจมีพฤติกรรมก้าวร้าวในภายหลัง

 

5. การสนับสนุนทางสังคม

การสนับสนุนทางสังคม ทั้งจากครอบครัวและสิ่งแวดล้อมรอบตัว เช่น โรงเรียนและชุมชน มีบทบาทสำคัญในการพยากรณ์โรค เด็กที่ได้รับการสนับสนุนและการดูแลช่วยเหลือที่เหมาะสมมักจะมีแนวโน้มที่จะสามารถปรับตัวได้ดีขึ้น

 

พัฒนาการของโรคสมาธิสั้นในวัยผู้ใหญ่

แม้ว่าอาการของโรคสมาธิสั้นจะลดลงเมื่อเติบโตขึ้น โดยเฉพาะอาการซุกซนและหุนหันพลันแล่น แต่การศึกษาพบว่า ผู้ป่วยร้อยละ 50-60 ยังคงแสดงอาการบางอย่างของโรคในวัยผู้ใหญ่ แต่ความรุนแรงของอาการลดลง เช่น การขาดสมาธิ ความสามารถในการวางแผน การจัดการเวลา และการจัดการงาน

นอกจากนี้ ยังพบว่าผู้ป่วยวัยผู้ใหญ่มักมีแนวโน้มสูงที่จะประสบปัญหาทางสังคม การทำงาน และความสัมพันธ์มากกว่าผู้ที่ไม่มีโรค ส่งผลต่อคุณภาพชีวิต และการประสบความสำเร็จในชีวิต

การฝึกทักษะการจัดการตัวเอง และการบำบัดรักษาทางจิตวิทยา ช่วยให้สามารถปรับตัว และจัดการกับอาการของตนได้ดีขึ้น การรักษาด้วยยามีความจำเป็นในบางกรณีเช่นเดียวกัน

 

บทสรุป

การพยากรณ์โรคสมาธิสั้นเป็นกระบวนการที่ซับซ้อนขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย ทั้งทางด้านพันธุกรรม สิ่งแวดล้อม และการรักษาที่เหมาะสม การเข้าใจถึงปัจจัยเหล่านี้จะช่วยให้การวางแผนการรักษามีประสิทธิภาพมากขึ้น ลดผลกระทบที่เกิดจากโรคสมาธิสั้นในระยะยาวได้ และช่วยให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

 

เอกสารอ้างอิง

ทวีศักดิ์ สิริรัตน์เรขา. (2565). คู่มือการดูแลสุขภาพจิตเด็ก กลุ่มปัญหาการเรียน. (พิมพ์ครั้งที่ 3). กรุงเทพฯ: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Washington, DC.

Barkley, R. A. (2015). Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: a handbook for diagnosis and treatment (4th ed.). Guilford Press.

Boland, R. & Verduin, M. L., eds. (2022). Neurodevelopmental disorders and other childhood disorders. In: Kaplan and Sadock’s synopsis of psychiatry 12th ed. (e-book). Wolters Kluwer; pp. 306-725.

Hinshaw, S. P., & Scheffler, R. M. (2014). The ADHD explosion: myths, medication, money, and today’s push for performance. Oxford University Press.

Sasser, T. R., Kalvin, C. B., & Bierman, K. L. (2016). Developmental trajectories of clinically significant ADHD symptoms from childhood to adolescence. Abnorm Psychol, 44(5), 815-28.

Wilens, T. E., Biederman, J., & Spencer, T. J. (2006). ADHD across the lifespan: The child with attention-deficit/hyperactivity disorder grows up. Primary Psychiatry.

 

บทความทั้งหมดยินดีให้นำไป เผยแพร่เพื่อความรู้ได้ โดยกรุณาอ้างอิงแหล่งที่มา

ทวีศักดิ์ สิริรัตน์เรขา. (2567). สมาธิสั้นกับการพยากรณ์โรค. จาก https://www.happyhomeclinic.com/adhd05-prognosis.html

(บทความต้นฉบับ: ตุลาคม 2567)

 

ดาวน์โหลดบทความ »